گازرسانی به بازار جهانی تبریز؛ چرا و چگونه؟

تبریز- بازار تبریز آنلاین- موضوع گازرسانی به مجموعه میراث جهانی بازار مسقف تبریز برای رفع مشکل گرمایش صنوف به یکی از مهمترین مسایل روز محافل اجتماعی و فرهنگی دوستداران آثار تاریخی و البته بازاریان تبدیل شده است که مسئولان مربوطه درباره معادله چند مجهولی این داستان نقطه نظرات مختلفی دارند.

موضوع تامین گرمایش بازار بزرگ و تاریخی تبریز از حدود ۲۰ سال قبل مطرح بوده که وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حتی طرح مطالعاتی آنرا نیز به انجام رساند که بنا به دلایلی بازاریان از اجرای آن جلوگیری کردند که گفته می‌شود هزینه های بالا نسبت به گازکشی شهری از دلایل اصلی آن بوده است.

با این اوصاف در هفته های گذشته موضوع تامین گرمایش بازار بزرگ تبریز از راه گازرسانی شهری دوباره مطرح شده و مسوولان نیز با تاکید بر تعیین تکلیف نهایی در این زمینه به طور تلویحی بهره مندی بازاریان از گاز شهری را مورد تایید قرار داده است که این موضوع واکنش صاحب نظران، کارشناسان و استادان حوزه میراث فرهنگی را در پی داشت.

مشکل تامین گرمایش بازار بزرگ و مسقف تبریز به رغم جلسات متعدد در سال های گذشته تاکنون به سرانجامی نرسیده و بازاریان ساکن در این محل تاریخی با نفت سفید و کپسول گاز مایع محل کسب و کار خود را گرم می‌کنند، اما سئوالی که در این زمینه مطرح است، اینکه آیا ادامه روند کنونی مصلحت است یا بهره مندی از گاز شهری که می‌تواند مخاطرات عدیده و بسیار بزرگی را متوجه این سازه بی مانند جهانی کند؟

وجود حدود پنج هزار و ۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌ بازار، یازده باب دالان، پنج باب حمام و ۱۲ باب مدرسه در بازار تاریخی تبریز این مکان را به مهمترین مرکز داد و ستد مردم تبریز، آذربایجان شرقی و منطقه شمال غرب تبدیل کرده است که هرگونه اقدام برای تامین گرمایش به هر طریق ممکن می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به این مکان ارزشمند وارد کند.

مجموعه مسقف بازار تبریز با یک کیلومترمربع وسعت در ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران و در سال ۲۰۱۰ با شماره ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید که بر همین مبنا حفاظت و سامان‌دهی و نگهداری وضع موجود آن جزو ضرورت های بسیار مهم میراثی است.

بدون تردید هر گونه اقدام ناشیانه درباره تامین گرمایش بازار تاریخی تبریز منجر به بروز انواع خطرات هویتی، میراثی، مالی و جانی برای این سازه بی مانند جهانی خواهد شد که دیگر مجالی برای جبران وجود نخواهد داشت؛ چه بسا گازرسانی به این مجموعه و هر آن انفجار و از بین رفتن این اثر جهانی را محتمل می‌کند.

* گازرسانی به درون بازار تبریز به طور قطع خطرآفرین است

مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، موضع رسمی و قانونی این پایگاه درباره تامین گرمایش را الزامات مربوط به سازمان جهانی یونسکو، مقررات نظام مهندسی ساختمان، موازین آتش نشانی، شرکت گاز و مهمتر از همه آیین نامه های وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعلام و خاطرنشان کرد: ذره ای عدول از این مقررات برای ما قابل تحمل نبوده و اجازه آنرا به هیچ عنوان نمی‌دهیم.

ناصر زواری بازار تاریخی و مسقف تبریز را اثری جهانی برای تمام اعصار و نظام بشری اعلام و اضافه کرد: نباید چنین فرض شود که این مکان تنها به عده ای که در آنجا فعالیت اقتصادی دارند، تعلق دارد و اگر چنین بود نیازی به استقرار پایگاه جهانی در بازار وجود نداشت، بنابراین هر گونه اقدام برای انجام کارهای عمرانی، مرمتی، خدماتی و تامین گرمایش و سرمایش نیازمند رعایت قوانین خاص پایگاه های جهانی است.

وی گازکشی به بازار تبریز را خطرآفرین دانست و با تاکید بر اینکه برای این منظور تصمیم گیری باید بر اساس خردجمعی انجام شود، گفت: بنده به عنوان مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز به هیچ عنوان پای مصوبه ای را که در آن ضوابط میراث، نظام مهندسی و سایر ارگان های مربوطه زیرپا گذاشته شود، امضا نمی‌کنم.

زواری یکی از موازین حفظ و نگهداری مواریث جهانی را توجه به وضع موجود سازه ها عنوان و اضافه کرد: بر همین اساس ضوابط حفاظتی و منظری بازار تبریز باید به هر نحو ممکن رعایت شود که یکی از مشکلات در جریان گازکشی مربوط به لوله کشی و نصب علمک هاست که منظر بازار را به شدت تهدید و دچار مشکل خواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه پایگاه جهانی بازار تبریز طرح مدیریت بحران و راهبرد ۱۰ ساله این مجموعه را به مشاور داده است، ادامه داد: در این طرح ابعاد و زوایای مختلف مرمتی، حفاظتی و امنیتی بازار دیده شده است که در بخش هایی از آن موضوع تامین گرمایش نیز با انواع روش ها مورد کنکاش قرار گرفته است.

زواری بهترین گزینه برای تامین گرمایش بازار تبریز طبق طرح مطالعاتی فوق را استفاده از انرژی برق اعلام کرد که متاسفانه این موضوع با مخالفت بازاریان به بهانه هزینه بر بودن مواجه شده است.

زواری بهترین گزینه برای تامین گرمایش بازار تبریز طبق طرح مطالعاتی فوق را استفاده از انرژی برق اعلام کرد که متاسفانه این موضوع با مخالفت بازاریان به بهانه هزینه بر بودن مواجه شده است.

وی اضافه کرد: در این خصوص اداره برق آذربایجان شرقی نیز کمبودها و نواقص مربوط به زیرساخت ها را دلیلی بر عملیاتی نشدن تامین گرمایش بازار تبریز از راه برق اعلام کرده است که البته می‌توان با انواع طرح ها مثل ایجاد نیروگاه های کوچک برق در اطراف بازار یا بهره مندی از انرژی خورشیدی نسبت به تامین زیرساخت ها اقدام کرد.

زواری بر رعایت مقررات وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و به موازات آن پایگاه جهانی بازار تبریز در تامین گرمایش تاکید و اظهار کرد: باید توجه داشت که در صورت گازرسانی به مجموعه بازار تبریز و نشت آن کل این اثر فاخر جهانی ویران خواهد شد.

به گفته وی طبق مبحث ۱۷ قانون نظام مهندسی ساختمان هرگونه انشعاب گاز در واحدهای تجاری ممنوع است، چون علاوه بر اینکه این موضوع منجر به هدررفت انرژی می‌شود، به دلیل محدودیت های مکانی مغازه ها در بازار از نظر ایمنی نیز بسیار خطرآفرین است.

* رعایت الزامات آتش نشانی پیش از گازرسانی ضروری است

معاون ایمنی و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، از وجود انواع نواقصات ایمنی در بازار تاریخی تبریز خبر داد و گفت: هر گونه اقدام برای گازرسانی و گازکشی به درون بازار تبریز بدون لحاظ نکات ایمنی و امنیت زا از نظر این مجموعه غیرقانونی و غیرممکن است.

آتشپاد سوم علیرضا نامور نبود تجهیزات لازم و کافی اعلام حریق، ابزارآلات خاموش کننده حریق، خاموش کننده های دستی و تجهیزات اطفای آتش را از جمله نواقصات موجود در درون بازار تاریخی و مسقف تبریز اعلام کرد که بدون تهیه و نصب آنها هر گونه اقدام برای گازرسانی خطرآفرین است.

وی با اشاره به اینکه سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز به هیچ عنوان نهاد تصمیم گیر و تصمیم ساز درباره ورود یا عدم ورود گاز شهری به بازار نیست، یادآور شد: این مسایل به شرکت گاز، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و سایر دستگاه های اجرایی مربوط است، اما باید توجه داشت که در صورت هر گونه مصوبه، رعایت موازین و مقررات ایمنی باید مدنظر بوده و از آن عدول نکرد.

نامور ادامه داد: در صورت تصویب و اجرای گازرسانی به درون بازار تبریز، بلافاصله سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز دستورالعمل های ایمنی را به دستگاه های متولی اعلام و ابلاغ می‌کند که در صورت بی توجهی به هر کدام، از انشعاب گاز به درون مغازه ها جلوگیری به عمل خواهد آمد.

به گفته وی الزامات سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی باید پیش از استفاده بازاریان از گاز رعایت شود.

نامور از برنامه های مختلف سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز برای تامین امنیت آتش سوزی احتمالی بازار خبر داد و گفت: در این راستا تیم های گشت موتوری سازمان به طور شبانه روزی در محوطه بازار تردد کرده و در صورت بروز هر گونه مشکل ایمنی وارد عمل می‌شوند.

وی نصب درب های آتش نشانی و سامانه اطفای حریق را از دیگر اقدامات سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز در بازار تبریز اعلام کرد که با اعتبارات خود سازمان صورت گرفته است.

* ایجاد امکانات رفاهی در بازار تبریز به چه قیمتی؟

رییس انجمن حامیان میراث فرهنگی آذربایجان موضوع گازرسانی به بازار تبریز را مساله ای بسیار مهم، تخصصی و تعیین کننده برای سال ها و شاید سده های آینده توصیف کرد و افزود: در این خصوص نباید عجولانه عمل کرد.

رامین عسکریان گفت: گازرسانی به بازار بزرگ تبریز اگر به صورت کارشناسی شده و با تایید سازمان‌ نظام مهندسی ساختمان، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و نیز نهادهای مسئول انجام شود، در صورت عدم آسیب رسانی به سازه، می‌تواند در رفع مشکل بازاریان قابل بحث باشد، در غیر این صورت هر گونه اقدام به معنی تسریع در نابودی این اثر بسیار مهم تاریخ بشری است.

وی گازرسانی به بازار را از مطالبات چندین ساله صنوف و کسبه این مکان برشمرد که در نوع خود قابل رسیدگی است، چون کسانی که در این فضا فعالیت اقتصادی می‌کنند باید از داشتن حداقل امکانات رفاهی نیز برخوردار باشند

وی گازرسانی به بازار را از مطالبات چندین ساله صنوف و کسبه این مکان برشمرد که در نوع خود قابل رسیدگی است، چون کسانی که در این فضا فعالیت اقتصادی می‌کنند باید از داشتن حداقل امکانات رفاهی نیز برخوردار باشند، اما این برخورداری از امکانات به چه قیمتی؟

عسکریان گازرسانی به بازار تبریز را دارای تبعات مختلف دانست و ادامه داد: آتش سوزی اردیبشهت ماه سال ۱۳۹۸ ایکی قاپیلار بازار نمونه عینی و تجربی اهمیت تامین ایمنی بازار تبریز بود که برای همه دیدند که ماشین آلات آتش نشانی نتوانست وارد محوطه شود؛ حال بر اثر گازرسانی اگر انفجاری درون بازار صورت بگیرد، تکلیف چیست؟ آیا کسی در آن موقع پاسخی به اقدامات نسنجیده خود خواهد داشت؟

وی ادامه داد: ابراز پشیمانی پس از بین رفتن تمام و حتی بخش کوچکی از بازار جهانی تبریز، دردی را دوا نمی‌کند، اما از هم اکنون باید به فکر آینده بود.

* محدودیت ها مزیت بزرگ بازار تاریخی تبریز است

اما معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی از زوایه دیگری موضوع گازرسانی به بازار تاریخی تبریز را بررسی و اعلام کرد: جدا از موضوع فنی و ایمنی در خصوص این موضوع، ورود گاز به این سازه آجری بی مانند جهانی و مرکز فعالیت اقتصادی و کسب و کار که قدمت بسیار طولانی دارد، ممکن است در میان مدت موجب تغییر هویت تاریخی و دادوستدی آن شود.

وحید نواداد تغییر کاربری واحدهای موجود صنفی را از چالش های آینده بازار تبریز دانست و ادامه داد: متاسفانه در گیرودار موضوع های کنونی آنچه که کمتر بدان پرداخته می‌شود، اینکه شاید بسیاری از مغازه ها تبدیل به کارگاه های صنعتی شده و به تدریج مکتب اصیل و فلسفه وجودی آن که همانا بنکداری و عمده فروشی انواع کالاست، به ورطه فراموشی سپرده شود.

وی یادآور شد: بر همین اساس مساله عمده فروشی در بازار تاریخی تبریز نیز کم کم به سمت و سوی خرده فروشی سوق داده شده و شاید ظرف مدت کوتاهی خبری از پویایی و ظرفیت اقتصادی کنونی آن نباشد.

نواداد توسعه واحدهای غیرمرتبط با کارکرد کنونی بازار تبریز مثل افزایش تعداد غذاخوری ها، آشپزخانه ها و کارگاهی شدن مغازه ها را از احتمالات پیش روی گازدار شدن بازار تاریخی تبریز برشمرد.

وی ایجاد محدودیت ها را از مزیت ها و ظرفیت های مهم بازار تاریخی و جهانی تبریز دانست که میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به شدت از آن حمایت کرده و بر تداوم این محدودیت ها با هدف حفظ اصالت و معماری کنونی تاکید دارد.

نواداد گفت: در حال حاضر به علت محدودیت های قانونی، مقررات ملی ساختمان و نیز فضای سرپوشیده بازار تبریز، امکان گازرسانی به درون تمام مغازه ها وجود ندارد.

وی با بیان اینکه موضع میراث فرهنگی درباره بازار تبریز نه گازرسانی که تامین گرمایش است، یادآور شد: مشاور طرح مطالعاتی مدیریت بحران بازار، بیش از یک سال پیرامون این موضوع بررسی های مختلف علمی و عملی انجام داده است که طبق آن نزدیک به ۱۵ گزینه از جمله گازرسانی و سایر گزینه ها را ارزیابی کرده و مزایا و معایت آن بررسی شده است و در موضوع تامین گرمایش و انرژی مجموعه بازار جهانی تبریز مشاور در قالب طرح های ترکیبی بهره مندی از چندین روش تامین انرژی پیشنهاداتی ارائه داده است.

نواداد به تغییرات اقلیمی در مقیاس های جهانی اشاره و اضافه کرد: در حالی که امروز به موضوع گرمایش تاکید می‌شود، شاید با ادامه روند گرم شدن هوا در کره زمین و اقلیم آذربایجان و تبریز، بیش از گرمایش به موضوع سرمایش نیاز باشد، بنابراین در این زمینه باید به گونه ای عمل و تصمیم گیری شود که تمام جوانب موضوع و برای سال های آینده دیده شود.

به گفته وی در طرح مطالعاتی مدیریت بازار تبریز مقوله هایی چون برق، ایجاد زیرساخت ها، راه اندازی موتورخانه مرکزی در کنار گازرسانی به دقت مورد کنکاش قرار گرفته است و حتی پلاک به پلاک بازار تبریز در این طرح مطالعه شده است که باید از آن برای هر گونه اقدام استفاده شود.

نواداد افزود: برای اجرای گازرسانی به بازار تبریز یکسری الزامات وجود دارد که بخشی از آنها مثل معماری، ایمنی و رفع خطرات احتمالی به میراث فرهنگی ارتباط مستقیم دارد و باید الزامات یونسکو نیز در نظر گرفته شود.

* شرکت گاز آذربایجان شرقی: ورود گاز به داخل بازار مسقف ایمن نیست

مدیرعامل شرکت گاز آذربایجان شرقی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، ضمن تاکید بر اینکه ورود گاز شهری به داخل بازار و مغازه های موجود به طور قطع ناایمن است، اظهار کرد: این شرکت مجموعه ای خدمات رسان است که تنها اختیار صدور مجوزهای مربوطه را دارد و بیش از این نباید انتظاری از شرکت گاز داشت.

نادر کمالی یادآور شد: با توجه به اینکه توسعه شبکه گاز به کف بازار تبریز به لحاظ ساختاری، ایمنی و نیز استانداردهای مربوط به سازمان جهانی یونسکو محدود بوده و تا حدودی غیرممکن است، بنابراین کارشناسان این مجموعه بهره مندی مغازه داران بازار تبریز از شبکه گاز شهری را مردود دانسته و نسبت به خطرات آن هشدارهای لازم را ارایه کرده اند.

وی به بازدید معاون وزیر نفت در جریان سفر استانی هیات دولت به آذربایجان شرقی از بازار تبریز اشاره و اضافه کرد: این بازدید که برای بررسی نحوه تامین گرمایش بازار انجام شد بر حفظ شکل سنتی و دست اندازی نکردن به معماری و ساختمان بازار تاکید شد و به صراحت به مدیران و مسئولان شهرستانی و استانی اعلام شد که گازرسانی به داخل بازار به لحاظ ایمنی مناسب نیست.

کمالی با بیان اینکه شرکت گاز آذربایجان شرقی ورود شبکه گاز شهری به داخل بازار را به هیچ عنوان تایید نمی‌کند، افزود: متولی اصلی این جریان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی است که اگر این مجموعه شرکت گاز را مکلف به امری کنند، مانع نمی‌شویم.

وی ادامه داد: البته در این خصوص نیز شرکت گاز آذربایجان شرقی پس از اخذ مجوزهای لازم و کافی از نهادهای حاکمیتی تنها می‌تواند تا ورودی بازار تبریز گاز را تحویل داده و در توزیع آن به داخل بازار و مغازه ها هیچ نقشی نخواهد داشت.

کمالی با اشاره به اینکه بازار تاریخی و جهانی تبریز میراثی ارزشمند و بسیار گرانبها برای ایران و جهان است که نباید به خاطر مسایل حاشیه ای دچار مشکل شود، گفت: این مجموعه نه مربوط به مغازه داران و کسبه کنونی که متعلق به مردم ایران زمین و آذربایجان است که بهتر است مساله گرمایش آن به طریق های مختلف به غیر از گازرسانی تامین شود.

اینکه تامین گرمایش بازار تاریخی تبریز از جمله خواسته های اصلی کسبه و فعالان بازار است نباید مورد چشم پوشی قرار بگیرد، اما بررسی ابعاد مختلف گازرسانی به مجموعه باید در اولویت تصمیم گیران استانی و ملی باشد تا مبادا به ندانم کاری و بروز برخی شائبه ها، این اثر بی مانند تاریخ بشر به تدریج سیر قهقرایی به خود گرفته و آیندگان باعث و بانی نابودی آنرا نسل کنونی بدانند.