قيام 29 بهمن تبریز ضیافتی به افتخار انقلاب/ داستان قیام یک شهر

بازار تبریز آنلاین - نویسنده: موسی‌ کاظم‌زاده - 29 بهمن 56 يک نقطه آغازين مردمي براي انقلاب اسلامي در خارج از حوزه قم محسوب مي‌شد. در واقع قيام 29 بهمن تبريز اولين حلقۀ زنجيره‌اي بود که قيام 19 دي قم را به قیام های پی در پی ایران زمین متصل نمود.

تاريخ معاصر آذربايجان، در کمتر از يک قرن دو نقش عمده در تحولات ايران ايفا نموده است؛ قيام مردم تبريز در دوره استبداد صغير و شکست محمدعلي شاه و قيام 29 بهمن 56 عليه محمدرضا شاه که هر دو تأثير شگرفي در روند تاريخ معاصر ايران به جا گذاشته است.

از سویی به عقیده تحلیلگران این حوزه حرکت‌هاي سياسي ـ مذهبي مردم شهر تبريز در طول تاريخ نهضت امام خميني (ره) از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده است که تبلور عيني آن قيام 29 بهمن در سال 56 است که اين اربعين سرسلسله اربعين‌هاي مختلف و نهاتاً منجر به شکل‌گيري قيام‌هاي انقلاب شد.

از این رو قیام 29 بهمن تبريز نقطه عطف تاريخ انقلاب اسلامي ایران است. این قیام حلقه ارتباط قیام مردم قم و قیام حماسه آفرینان یزد و جهرم است که در چهلم شهدای قیام خونین طلاب قم، شهر تبریز به طور ناگهانی و غیرمنتظره ضربه ای بر سلطنت 50 ساله پهلوی وارد ساخت و در بررسي مسير حوادث منجر به پيروزي انقلاب اسلامي، قيام 29 بهمن تبريز اولين حلقۀ زنجيره‌اي بود که قيام 19 دي قم را به قیام های پی در پی ایران زمین متصل نمود.

با این وجود، بسیاری از اندیشمندان و متفکران حوزه سیاسی و مذهبی بر این باورند که عامل مذهب از قوی ترین و اصلی ترین عواملی است که در پیدایش و پیروزی انقلاب اسلامی نقش به سزایی داشته است و در این میان با مرور ادبیات سیاسی رایج در روند وقوع قیام 29 بهمن و انقلاب اسلامی، شعارها، سخنرانی ها و بیانیه های انقلابیون و رهبران نهضت، بیانگر این واقعیت است که از میان عناصر مذهبی، فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسین (ع)، نقش به سزایی در این زمینه ایفا نموده است.

سرآغاز این قیام اینگونه بازگو می‌کنند« ساعت 9 صبح روز بهمن 56، مردم جهت شرکت در مراسم اربعين در مقابل مسجد قزل لي تجمع کردند و منتظر شروع مراسم بودند، در اين حال، حق شناس، رئيس کلانتري ناحيه شش تبريز دستور داد که در مسجد را ببندند، وقتی دوباره مراجعه کرده بود ديده بود همچنان مردم در حال رفت و آمدند. اين بار با لحن اهانت آميزي گفت؛ مگر من نگفته بودم درِ اين طويله را ببنديد! مردم که تاب تحمل اهانت به مسجد را نداشتند، حرکت او را بي‌جواب نگذاشتند. جواني از بين مردم بلند شد و به جسارت رئيس کلانتري پاسخ ‌داد. همهمه و سر و صدا در بين مردم بلند شد و مردم به حرکت در‌آمدند. در اين هنگام، نيروهاي شهرباني شروع به تيراندازي ‌کردند، محمد تجلايي، اولين شهيدي که در آن روز به دست سرگرد حق‌ شناس به شهادت ‌رسید. به دنبال اين جريانات، مردم به خروش آمده و جنازه شهيد تجلايي را بالاي دست گرفته و تظاهرات گسترده‌اي را آغاز کردند. حرکت مردم به سمت مرکز شهر آغاز شد و جوانان پرشور و انقلابي با آتش زدن سينماها و مشروب فروشي‌ها و مقر حزب رستاخيز و بانک صادرات (که در اختيار بهائي‌ها بوده) خشم خود را نسبت به رژيم بروز داده و با شعار «مرگ بر شاه» و «درود بر خميني» خط قرمزها را شکستند».

نباید این نکته را فراموش کنیم که قیام 29 بهمن تبریز مجزا و مجرد از نهضت امام خمینی معنی و مفهومی ندارد، به سخن دیگر نتایج قیام تبریز فصل مشترک حرکت مردم سراسر ایران است.

از سویی دستاوردهای این قیام آنقدر برای پیشبرد اهداف آرمان های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران با ارزشمن بود که امام خميني (ره)، پيامي به همین مناسبت صادر کردند؛ «سلام بر اهالي شجاع و متدين آذربايجان عزيز! درود بر مردان برومند و جوانان غيرتمند تبريز! درود بر مرداني که در مقابل دودمان بسيار خطرناک پهلوي قيام کردند و با فرياد «مرگ بر شاه» خط بطلان بر جزافه گويي‌هاي او کشيدند! زنده باشند مردم مجاهد عزيز تبريز، که با نهضت عظيم خود مشت محکم بر دهان یاوه­گویانی زدند که با بوق‌هاي تبليغاتي، "انقلاب خونين استعمار" را که ملت شريف ايران با آن صد در صد مخالف است "انقلاب سفيد شاه و ملت" مي‌نامند و اين نوکر اجانب و خود باختۀ مستعمرين را نجات دهنده کشور مي‌شمارند؛ ... من نمي‌دانم با چه زباني به اهالي محترم تبريز و به مادران داغديده و پدران مصيبت کشيده، تسليت بگويم. با چه بيانی اين قتل عام‌هاي پي در پي را محکوم کنم... ».

رهبر انقلاب نیز با تجلیل از ایمان و غیرت و صفای مردم تبریز و آذربایجان، قیام ۲۹ بهمن تبریزی ها را «مقطعی تعیین کننده و روز ورق خوردن تاریخ ایران» عنوان می‌کنند و تاکید دارند که«اگر مردم تبریز در چهلم قیام مردم قم،‌ بپا نمی‌خواستند آن قیام مهم فراموش می‌شد اما تبریزی ها با تبدیل حادثه قم به قیام و حرکتی ملی که در کمتر از یک سال بعد به سرنگونی رژیم استبدادی وابسته منجر شد، پرچم آزادی ایران را در دست گرفتند و مقطعی تاریخی بوجود آوردند».

تحليلگراني که روند انقلاب را دنبال مي‌کنند اذعان دارند؛ 29 بهمن 56 يک نقطه آغازين مردمي براي انقلاب اسلامي در خارج از حوزه قم محسوب مي‌شد. پس از قيام مردم تبريز، سخنرانان و خطبا با بيان آتشين خود، ماجراي تبريز را با شرح و بسط در خور توجه، در همه شهرها پخش کردند و به يک معنا، نخستين الگوي مبارزاتي عرضه شد و با تداوم حماسه‌ها تا 22 بهمن 57، پيروزي انقلاب اسلامي را به ارمغان آورد.