توسعه قره داغ؛ در قاب مس سونگون ورزقان / توسعه پایدار ورزقان به شرطه‌ها و شروطه‌ها

تبریز- بازار تبریز آنلاین–موسی کاظم‌زاده: شهرسـتان ورزقـان علیرغـم برخـورداری از مزیت هـای شـایان توجـه در حوزه هـای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از جمله در صنایع معدن، این خطه همچنان از جمله شهرسـتان های محروم آذربایجان شرقی است، ولی با این وجود در سال های اخیر و به ویژه این روزها به خاطر اقداماتی که در راستای توسعه معدن مس سونگون برداشته شده، چهره محرومیت در این منطقه در آینده نزدیک پاک خواهد شد.

سرزمین اَرَسباران یا قره داغ و در راس آنها شهرستان ورزقان در گذشتهبرخی نامهربانی‌ها، سوء مدیریت ها و حتی بلایای طبیعی باعث شده، این منطقه از داشتن حداقل امکانات و زیرساخت‌های لازم محروم باشد و همچنان چشم انتظار کمی همت مسوولان را می‌طلبد که توجه ویژه ای به توسعه همه جانبه این مناطق با توجه به پتانسیل ها و ظرفیت های بالقوه آن داشته باشند.

البته نباید فراموش کرد، شهرستان ورزقان هم اکنون به خاطر قرار گرفتن در یک منطقه معدن خیز و کشف انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این معادن، این شهرستان را از نظر سوق الجیشی و اقتصادی به مهم‌ترین و غنی ترین منطقه در جهان تبدیل کرده است.

از معادن فعال شهرسـتان ورزقان، می‌توان به معدن مس سـونگون، معادن طلاي اندریان و اسـترگان و مزرعه شـادی اشاره کرد، که این معادن در نوع خود بی نظیر هستند و از اهمیت ویژه ملی، منطقه ای و حتی جهانی برخوردار هسـتند.

از سویی ناگفته نماند، کانسار مس سونگون که در شمال شهرستان ورزقان قرار گرفته است، بزرگترین اندیس مس در شمال‌غرب ایران و یکی از بزرگترین کانسارهای مس دنیا بوده و قابل مقایسه با معادن بزرگ دنیا مانند بینگهام در آمریکا و چوکی‌کوماتا در شیلی است.

با این وجود به نظر می‌آید، با توسعه معدن مس سونگون و درایت و تدبیر مدیران جدید آن، تحول و توسعه پایدار سرزمین قره داغ و در راس آنها شهرستان ورزقان در حال شکل گیری است و به زودی می‌توان آثار نتایج مثبت آن را در منطقه مشاهده کرد.

ورزقان؛ همچنان چشم انتظار توسعه و پیشرف

با این حال، به نظر می‌رسد، با آغاز عملیات راه اندازی کارخانه فاز سه تغلیظ مس سونگون با ظرفیت تولید 150 هزار تن کنسانتره؛ درآینده نزدیک شاهد تحول توسعه عظیمی در این منطقه روبرو خواهیم شد.

در هر حال آنچه در این راستا اهمیت دارد اینکه، آذربایجان شرقی غنی ترین منطقه معدنی کشور است که با بیش از هشت میلیارد تن ذخیره مکشوفه معدنی رتبه نخست کشور را دارد که در این میان در بین شهرستانهای این استان، ورزقان را باید شهرستان طلایی استان نامید. این شهرستان قطب معادن مس و طلای استان است، اما این شهرستان با داشتن این همه منابع عظیم مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه های گردشگری، کشاورزی، دامداری و ... از محروم ترین و توسعه نیافته‌ترین شهرستان خطه آذربایجان است.

محرومیت؛ وصله ناجور ورزقان

بر این اساس حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی آل‌هاشم نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی در دیدار با مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران با تاکید بر اینکهبه دلیل خام‌فروشی مس، آذربایجان‌شرقی و در راس آنها شهرستان ورزقان از برکات مس سونگون محروم مانده است، معتقد است: «مس سونگون در آذربایجان شرقی فرصتی برای منطقه هم از لحاظ اکتشافات و اشتغال است کهمتأسفانه به دلیل خام‌فروشی مس، آذربایجان‌شرقی از برکات مس سونگون محروم شده است، اما با پیگیرهای انجام شده و همراهی مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران ان‌شاالله به نتیجه می‌رسد».

محمدرضا پورمحمدی استاندار سابق آذربایجان‌شرقی نیز در این ارتباط با بیان این نکته که معدن مس سونگون از جمله پروژه‌های حساس و حیاتی استان در کاهش بیکاری، ایجاد اشتغال پایدار و تقویت اقتصاد ملی و منطقه‌ای است، تاکید دارند:«خام‌فروشی در معادن مس استان و به ویژه مس سونگون، به ضرر استان استو کسانی که در مسیر فرآوری محصولات این معدن، مانع ایجاد می‌کنند خیرخواه مردم نیستند».

با این وجود در این خصوص همچنین برخی کارشناسان و متخصصان این بخش، برای اجتناب از خام فروشـي محصـولات معدني و تبدیـل آن بـه محصـولات متنـوع و با ارزش افـزوده بالا، ایجاد شـهرک صنعتي تخصصي مـس در شهرسـتان ورزقـان را لازم و ضـروري بیان می‌کنند و معتقد هستند، که بـا تدوین برنامه های راهبردی برای توسعه صنعت این شهرستان و به ویژه با جـذب سـرمایه گذاران بخـش خصوصـي می‌توان در این راستا کارهای بزرگی انجام داد.

به هر حال، بعضی کارشناسان در این ارتباط توصیه می‌کنند، برای بهره‌مندی و استفاده از این همه ظرفیت‌های بالای این شهرستان، و به ویژه برای رفع کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌های شهرستان ورزقان؛ داشتن یک مجموعه توانمند و متخصص و آشنا به مشکلات و کاستی‌های منطقه، لازم و ضروری است.

بنابراین در این راستا نیز علی جهانگیریمعاون اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه طرح توسعه مس سونگون به کندی پیش می‌رود ولی تداوم دارد، می‌گوید:« توسعه مس سونگون و صنایع جانبی و پایین دستی از جمله مهم‌ترین اولویت‌های استاندار آذربایجان شرقی است و امیدوارم با راه‌اندازی پروژه‌های ذوب و صنایع پایین دستی و شهرک صنعتی شاهد توسعه ورزقان بر محور مس باشیم».

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی پورمحمدامام جمعه شهرستان ورزقان هم با تاکید بر اینکه خام فروشی در معادن این منطقه را باید به صفر رساند، خاطر نشان می‌کند:«تا به حال آنچه که در معادن منطقه ورزقان اتفاق افتاده خواسته مردم این دیار نبود و آنچه که مردم می‌خواستند نیز هنوز محقق نشده و خواسته مردم این دیار این است که دسترنج مردم در منطقه به نتیجه برسد چرا که این به نفع نظام و مردم استان و به خصوص منطقه ورزقان است».

وی با تاکید بر این نکته اینکه در اقتصاد مقاومتی بر جلوگیری از خام فروشی تاکید شده است، می‌گوید:« مقام معظم رهبری، خام فروشی در نفت و گاز و معادن را منع کرده‌اند اما باید خام فروشی در درون کشور هم باید مورد توجه باشد تا اینکه خودروها محصولات مس سونگون ورزقان را به کرمان نبرند و تولید و اشتغال لازم در ورزقان به کرمان منتقل نشود».

سایه روشن توسعه؛ سرزمین طلای سرخ ایران

در کنار موارد بیان شده، آنچه در این راستا اهمیت دارد، هرچند در این شهرستان درسال های اخیر و به ویژه بعد از زلزله 1391، اقدامات و تلاش ها زیادی برای رشد و توسعه آن صورت گرفته، ولی به نظر می‌آید با توجه به این همه ظرفیت و پتانسیل عظیم خدادادی؛ باز هم مردمان این دیار در سرزمین طلای سرخ ایران، با کمترین امکانات زیر ساختی، رفاهی و خدماتی، با فقر و محرومیت روزگار سپری می‌کنند، و اهالی این منطقه در همین راستا، همچنان به دنبال توسعه همه‌جانبه و تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و به خصوص اتمام زیرساخت‌های شهری و روستایی خویش هستند.

وی توسعه معدن مس سونگون، صنایع پایین دستی، تکمیل و احداث جاده خواجه به ورزقان و در ادامه به خاروانا، تجهیز بیمارستان بزرگ در ورزقان و توسعه زیرساخت های عمرانی، خدماتی و رفاهی را از جمله مطالبات اهالی این منطقه بیان می‌کند.

به هر حال آنچه در این خصوص مهم است و ساکنان این خطه هم در این راستا بر آن پافشاری می‌کنند، توجه مسوولان و متولیان امر به حل مشکلات اقتصادی، رفاهی و معیشتی آنها است، که به عقیده اهالی شهروندان این منطقه این مسایل از دید برخی مسوولان در حاشیه قرار گرفته است.

نکته قابل تامل دیگر اینکه، با وجود این همه اما و اگرهایی که در زمینه‌ توسعه و رشد این منطقه در چند دهه اخیر و در حال حاضر مطرح شده و یا می‌شود، اما به نظر می‌آید، برخی مسوولان و مدیران مهم‌ترین اولویت های عمرانی، صنعتی، کشاورزی، گردشگری و زیربنایی این شهرستان را فراموش کرده‌اند.

توسعه پایدار ورزقان چرا و چگونه؟

بر همین اساس، یکی از آرزوهای دیرینه‌ هر شهروند ورزقانی و روستایی این شهرستان، آبادانی و توسعه این منطقه بوده و هست، حال پرسش مهمی که در این خصوص مطرح است اینکه، دست‌اندرکاران، مسوولان و متولیان اجرای استان چرا به عظمت و ظرفیت‌های این شهرستان کم‌توجهی می‌کنند؟ و برای به ثمر رسیدن برخی از طرح ها و پروژه های عمرانی و زیرساختی در این شهرستان، امروز و فردا می‌کنند؟!

توسعه پایدار ورزقان به شرطه‌ها و شروطه‌ها

در هر حال شهرســتان ورزقــان بــا وســعتي معــادل 2368,13 کیلومترمربــع، که در حدود 5,29 درصــد از کل مسـاحت اسـتان آذربایجان شرقی را بـه خـود اختصـاص داده، و در واقع این شهرستان با داشتن منابع عظیم مختلف از جمله مواد معدنی فراوان، طبیت بکر و زیبا، ظرفیت بالا در حوزه های گردشگری، کشاورزی، دامداری و ... به عنوان سرزمین گنج‌های پنهان ایران مطرح است.

بر این اساس، از دید برخی کارشناسان و متخصصان این بخش، برای اجتناب از خام فروشـي محصـولات معدني و تبدیـل آن بـه محصـولات متنـوع و با ارزش افـزوده بالا، ایجاد شـهرک صنعتي تخصصي مـس در شهرسـتان ورزقـان را لازم و ضـروري بیان می‌کنند و معتقد هستند، که بـا تدوین برنامه های راهبردی برای توسعه صنعت این شهرستان و به ویژه با جـذب سـرمایه گذاران بخـش خصوصـي می‌توان در این راستا هم کارهای بزرگی انجام داد.

نا گفته نماند، هرچند تلاش ها و اقدام های زیادی در بعد از انقلاب و به ویژه درسال های اخیر برای زدودن غبار فقر و محرومیت از چهره شهرستان ورزقان بعمل آمده؛ اما این شهرستان، با وجود داشتن این همه ثروت خدادادی و نیروی انسانی سختکوش، صادق و با انگیزه بالا برای حل مشکلات و ایجاد زیرساخت های لازم برای توسعه همه جانبه آن، نیاز به همت ملی و توجه مسوولان با توجه به ظرفیت های این منطقه را دارند.

در نهایت اینکه شهرسـتان ورزقـان علیرغـم برخـورداری از مزیت هـای شـایان توجـه در حوزه هـای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از جمله در صنایع معدن، این خطه همچنان از جمله شهرسـتان های محروم اسـتان است. از این رو؛ وجـود این همه معادن غنی و از جمله آن معـدن عظیم مس سـونگون، به عنـوان یکـي از بزرگترین معادن مـس، ایجاب مي نمایـد، کـه مـردم این منطقـه بیش از اینها از مزایای آن در حوزه های مختلف بهره مند شوند.