تبریز؛ پیشگام شهر سبز و دانشگاه سبز؛ گفت‌وگو با دکتر جمشید اسماعیلی، دبیر علمی نخستین کنگره بین‌المللی زيست محيطي «شهر سبز و دانشگاه سبز»

بازار تبریز آنلاین - موسی کاظم زاده : در جهان مدرن، شهرها به‌عنوان اکوسیستم‌های پویا، با چالش‌های پیچیده زیست‌محیطی مواجه‌اند؛ از فشار بر منابع آب و انرژی گرفته تا افزایش تولید پسماند و کاهش کیفیت هوا. در چنین شرایطی، دانشگاه‌ها می‌توانند نقش حیاتی در تولید دانش کاربردی و ارائه راهکارهای عملی برای تحقق شهرهای پایدار و تاب‌آور ایفا کنند.

 اولین کنگره بین‌المللی «شهر سبز و دانشگاه سبز» با محوریت دانشگاه تبریز و حمایت شهرداری، بستری فراهم می‌آورد تا پژوهشگران، سیاست‌گذاران و فعالان محیط‌زیست به تبادل تجربیات علمی و عملی بپردازند. در همین راستا، گفت‌وگویی با دکتر جمشید اسماعیلی، دبیر علمی کنگره، انجام شده است تا اهداف علمی، محورهای پژوهشی، برنامه‌های اجرایی و رویکردهای عملیاتی این رویداد تشریح شود.

 این کنگره، با حضور سخنرانان داخلی و بین‌المللی، کارگاه‌ها، مسابقات و فعالیت‌های دانشجویی، نه تنها مباحث نظری بلکه هم‌افزایی علمی و عملی را در آموزش، فرهنگ‌سازی و تصمیم‌سازی محیط‌زیستی پیگیری می‌کند و مسیر تحقق شهر و دانشگاه سبز را در سطح ملی و فراملی هموار می‌سازد.

* لطفاً بفرمایید اولین کنگره بین‌المللی زیست‌محیطی «شهر سبز، دانشگاه سبز» چه زمانی و توسط چه نهادهایی برگزار می‌شود؟

نخستین کنگره بین‌المللی «شهر سبز و دانشگاه سبز» به عنوان یک رویداد تخصصی در حوزه پایداری شهری و محیط زیست دانشگاهی، با هدف ارائه راهکارهای علمی و کاربردی برای چالش‌های زیست‌محیطی قرن ۲۱ طراحی شده است. این کنگره، فضایی برای تبادل آخرین دستاوردهای علمی و تجربیات موفق جهانی بین دانشمندان، مدیران شهری، سیاست‌گذاران، فعالان محیط‌زیست، شرکت‌های فناور و جامعه دانشگاهی فراهم می‌کند تا مسیر تحقق شهرها و دانشگاه‌های سبز، دوستداران محیط زیست، هوشمند و تاب‌آور هموار شود.

این کنگره به مناسبت انتخاب کلان‌شهر تبریز به عنوان «پایتخت محیط‌زیست شهرهای آسیایی در سال ۲۰۲۵» و با محوریت و همکاری دانشگاه تبریز و  شهرداری تبریز، در روزهای ۱۱ و ۱۲ آذرماه ۱۴۰۴ در دانشگاه تبریز برگزار خواهد شد.

*  با توجه به انتخاب تبریز به عنوان «پایتخت محیط‌زیست شهرهای آسیایی»، چه عوامل علمی و سیاستی، ضرورت طراحی و برگزاری این کنگره را شکل داد و به توافق میان دانشگاه تبریز و شهرداری برای برپایی آن منجر شد؟

این کنگره محصول یک روند برنامه‌ریزی‌شده و حاصل همگرایی رویکردهای جدید شهرداری تبریز و دانشگاه تبریز در حوزه حکمرانی محیط‌زیست شهری است. انتخاب تبریز به عنوان «پایتخت محیط‌زیستی شهرهای آسیايي» در سال جاری، یک فرصت و در عین حال یک مسئولیت جدید ایجاد کرد تا ظرفیت‌های علمی، دیپلماتیک و اجرایی این شهر در موضوع شهر سبز به سطح فراملی ارتقا یابد. در چهار تا پنج ماه اخیر، جلسات مشترک، منظم و تخصصی میان دانشگاه تبریز و شهرداری برگزار شد که نتیجه این تعاملات، توافق برای طراحی یک رویداد علمی در تراز ملی و بین‌المللی بود تا تبادل‌نظر بین متخصصان، سیاست‌گذاران و نهادهای شهری تقویت شود و روند موجود، به سطح تولید دانش، ارائه راهکار و تصمیم‌سازی عملی ارتقا پیدا کند.

*  در اکوسیستم حکمرانی محیط‌زیست شهری، نقش دانشگاه‌ها در تولید دانش و انتقال آن به عرصه سیاست‌گذاری و مدیریت شهری چیست؟

از دید ما، موضوع «دانشگاه سبز» و حفاظت محیط‌زیست از اولویت‌های بنیادین وزارت علوم و دانشگاه‌های کشور است. دانشگاه‌ها علاوه بر تولید دانش نظری، مسئولیت ارائه راهکار و انجام پژوهش‌های کاربردی برای حل مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی را دارند. در اکثر دانشگاه ها و بویژه دانشگاه تبریز کارهای تحقیقاتی بسیار مهمی در این حوزه اجرا شده است. اکنون هدف ما این است که نتایج این پژوهش‌ها ضمن بکارگیری در محیط های دانشگاهی از سطح دانشگاه فراتر رود و در سطح مدیریت شهری، آموزش، فرهنگ‌سازی و تصمیم‌سازی عملی به کار گرفته شود.

*  در مسیر استقرار الگوی شهر سبز، نقش اجرایی و عملیاتی شهرداری تبریز چیست؟

شهرداری تبریز در بسیاری از حوزه‌های محیط‌زیستی پیشرو است و برنامه‌های مشخصی در مدیریت پسماند، تفکیک زباله، بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب، توسعه حمل‌ونقل سبز و اصلاح معماری و ترافیک شهری اجرا می‌کند. همین ظرفیت‌ها موجب شد یک تفاهم‌نامه رسمی میان دانشگاه تبریز و شهرداری امضا شود تا اقدامات مشترک و عملیاتی برای تحقق اهداف شهر سبز از چند ماه پیش رسماً آغاز شود.

*  رویکرد طراحی علمی این کنگره بر پایه کدام اولویت‌های پژوهشی و سیاستی شکل گرفته و ارزیابی شما از میزان مشارکت جامعه علمی کشور در فراخوان مقالات چیست؟

چارچوب علمی کنگره بر اساس هشت محور اصلی تدوین شده است: شهر و دانشگاه سبز، مدیریت منابع و مصارف آب و پساب، انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت کیفیت هوا، مدیریت پسماند، فناوری‌های هوشمند در محیط‌زیست، حکمرانی و سیاست محیط‌زیست، و موضوع تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها. در کنار این‌ها، مباحثی نظیر تاب‌آوری شهری، توسعه پایدار و نیز آموزش و ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی برای تحقق الگوی شهر سبز و دانشگاه سبز نیز در نظر گرفته شده است. برای هر یک از این محورهای تخصصی، سخنرانان کلیدی برجسته از ایران و چند کشور دیگر دعوت شده‌اند تا آخرین نتایج علمی و تجربیات سیاستی خود را ارائه کنند. از منظر استقبال علمی نیز، با وجود زمان محدود فراخوان، تاکنون بیش از ۱۰۰ مقاله به دبیرخانه ارسال شده و پذیرش مقالات تا پایان آبان ادامه دارد. پیش‌بینی ما دریافت ۱۵۰ تا ۲۰۰ مقاله است. با این حال، معیار ما تعداد نیست؛ اگر ۳۰ تا ۴۰ مقاله بسیار باکیفیت و کاربردی دریافت کنیم، هدف اصلی کنگره محقق خواهد شد.

*  سطح حضور و مشارکت بین‌المللی در این کنگره چگونه طراحی و تا این مرحله نهایی شده است؟

این رویداد ماهیتاً بین‌المللی است. تاکنون حضور سخنرانان و ارائه‌دهندگان مقاله از ترکیه، جمهوری آذربایجان و امارات متحده عربی قطعی شده و برای پیوستن سایر کشورها نیز برنامه‌ریزی ادامه دارد. سخنرانان کلیدی نیز از چهره‌های معتبر و صاحب‌نظر این حوزه انتخاب شده‌اند تا وزن علمی و سیاستی کنگره تقویت شود.

*  چه ویژگی‌های علمی و ساختاری این کنگره را از رویدادهای مشابه متمایز می‌کند و چگونه این تفاوت‌ها به تحقق اهداف منطقه ای و ملی کمک می‌کند؟

محور اصلی کنگره «چالش‌های محیط‌زیست» است که ماهیتی چندبعدی دارد و می‌تواند در بیش از ۲۰۰ محور علمی و کاربردی مطرح شود، بنابراین محدود به یک رشته یا تخصص خاص نیست و تمامی حوزه‌ها می‌توانند طرح‌ها و اسناد خود را ارائه کنند. وجه تمایز دیگر، همکاری مستقیم دانشگاه تبریز و شهرداری است؛ دانشگاه به عنوان مرجع تولید دانش و پژوهش و شهرداری به عنوان نهاد اجرایی مدیریت شهری، با این تعامل هدف داریم الگویی کارآمد و عملیاتی برای همکاری علمی و مدیریتی در سطح ملی ایجاد کنیم.

* چه خروجی‌های عملی و سیاستی از این کنگره انتظار می‌رود و چگونه می‌تواند در آموزش، پژوهش و مدیریت شهری اثرگذار باشد؟

هدف ما ارائه خروجی‌های اجرایی است. پس از کنگره یک بسته سیاستی تدوین می‌شود و دانشگاه برنامه‌ای منسجم در حوزه محیط‌زیست خواهد داشت تا در آموزش، فرهنگ‌سازی، تقویت تعامل میان دستگاه‌ها و انجام تحقیقات کاربردی نقش‌آفرینی کند. این کنگره آغاز یک مسیر مستمر برای توسعه شهر و دانشگاه سبز است.

*  از منظر توسعه پایدار، مفهوم «شهر سبز» و «دانشگاه سبز» چه ابعاد علمی و عملیاتی دارند و چگونه هم‌افزایی میان این دو می‌تواند به ارتقای کیفیت زندگی شهری کمک کند؟

«شهر سبز» شهری زنده با هویت مستقل است که با رویکرد توسعه پایدار مدیریت می‌شود. در چنین شهری، چالش‌های محیط‌زیستی و انسانی جدی گرفته می‌شوند و راهکارهایی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی در حوزه مصرف انرژی، آب، تولید پسماند و ارتقای سلامت و آرامش روانی شهروندان ارائه می‌شود. «دانشگاه سبز» نیز با قرار دادن این دغدغه‌ها در برنامه‌های آموزشی و پژوهشی خود، می‌تواند با شهر سبز هم‌افزایی ایجاد کند و اثرگذاری علمی، اجتماعی و عملی این مسیر را تقویت نماید.

*   شهرداری تبریز چگونه از این کنگره حمایت می‌کند و نقش این حمایت‌ها در اجرای راهکارهای علمی ارائه‌شده در مدیریت شهری چیست؟

شهرداری تبریز حمایت گسترده‌ای از کنگره دارد؛ شامل تأمین بخش قابل توجهی از هزینه‌ها، پشتیبانی در برگزاری، سازماندهی پذیرایی مهمانان و مشارکت فعال در جلسات تخصصی. این همکاری‌ها تضمین می‌کند که نتایج و راهکارهای علمی ارائه‌شده در همایش، فراتر از سطح نظری باقی نماند و در برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی و مدیریت شهری به شکل عملیاتی مورد استفاده قرار گیرد.

* برنامه‌های جنبی و اجرایی کنگره چه هستند و چگونه این فعالیت‌ها می‌توانند مشارکت علمی، شهری و مردمی را افزایش داده و به تحقق اهداف عملیاتی «شهر سبز» و «دانشگاه سبز» کمک کنند؟

در مسیر آماده‌سازی کنگره، جلسات کمیته علمی به صورت هفتگی و جلسات کمیته اجرایی دو تا سه بار در هفته برگزار می‌شود. دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها نیز برنامه‌های دانشجویی متنوعی با محوریت محیط‌زیست پیش‌بینی کرده‌اند، از جمله مسابقات، کارگاه‌های عملی و فعالیت‌های گروهی. در مجموع ۱۱ کارگاه برنامه‌ریزی شده که برخی قبل از کنگره برای سازمان‌ها و شهرداری‌ها و برخی هم‌زمان با کنگره اجرا می‌شود. هدف نهایی ما جاری‌سازی نتایج کنگره در سطح شهر و پیشگامی تبریز در حوزه شهر سبز است. همچنین انتظار داریم این تجربه به الگویی موفق در سطح ملی تبدیل شود. با همکاری شهرداری، اطلاع‌رسانی گسترده و مشارکت فعال مردم و سازمان‌ها، امیدواریم کنگره با موفقیت علمی و عملی برگزار شود و اثرات ملموس آن در سطح شهری و دانشگاهی دیده شود.