آگاهانه کلیک کنیم؛ امنیت سایبری، ستون پدافند غیرعامل

بازار تبریز آنلاین- موسی‌ کاظم‌زاده : در عصر کنونی که فناوری اطلاعات بخشی جدانشدنی از زندگی فردی، اجتماعی و ملی شده است، هر کلیک ساده بر روی لینک‌ها، هر دانلود و هر اشتراک‌گذاری می‌تواند شعله‌ای در فضای سایبری ما برپا کند. هشداری که شاید در ظاهر کوچک به نظر برسد، اما در باطن می‌تواند نقطه آغاز نفوذ، فیشینگ یا انتشار بدافزار باشد. این همان مفهوم بنیادین «پدافند غیرعامل سایبری» است؛ دفاعی غیرمسلّح که بدون نیاز به نیروی نظامی، با آگاهی، نظارت و اقدام پیشگیرانه مانع آسیب می‌شود.

ایران در سال‌های اخیر، شاهد افزایش چشمگیر حملات سایبری بوده است؛ به‌گونه‌ای که برخی تحلیل‌ها از رشد هفت تا هشت برابری این حملات نسبت به سال‌های گذشته خبر می‌دهند. گزارش‌های رسمی از مرکز ارتباطات زیرساخت نشان می‌دهد در مقاطعی حجم حملات DDoS به کشور تا ۴۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسیده و تنها در یک بازه زمانی، بیش از ۱۶ هزار حمله غیر DDoS از خارج کشور گزارش شده است. مرکز ماهر نیز هر روز میلیون‌ها حمله بدافزاری را شناسایی و خنثی می‌کند و در یک سال اخیر بیش از ۴۱۲ میلیون مورد ثبت شده است. این اعداد نه هشدار، بلکه واقعیتی است که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت.

کلیک هوشمند، گام نخست در پدافند سایبری

در چنین شرایطی، اگر کاربران فضای مجازی—اعم از افراد عادی، کارکنان ادارات، دانشجویان و حتی مدیران سازمان‌ها—بدون دقت و آگاهی عمل کنند، همان نقطه ضعف بالقوه‌ای خواهند بود که دشمنان سایبری به آن چشم دارند. یک کلیک روی ایمیل فیشینگ، یک دانلود از منبع نامعتبر یا بی‌توجهی به نشانی وب‌سایت می‌تواند زمینه نفوذ، سرقت داده‌ها یا اختلال در خدمات حیاتی را فراهم کند. در مقابل، اگر هر فرد بداند که پیش از هر کلیک باید بررسی کند و آگاهانه تصمیم بگیرد، آمار نفوذها و تهدیدات سایبری به‌طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.

پدافند غیرعامل سایبری دقیقاً بر همین مبنا استوار است: با ارتقای ظرفیت نظارت، کشف زودهنگام تهدیدات، بهبود ایمنی سیستم‌ها و مهم‌تر از همه، آموزش و فرهنگ‌سازی کاربران، باید پیش از حادثه از آسیب جلوگیری کرد. در واقع، سپری که برای امنیت ملی می‌سازیم نه با دیوار فیزیکی، بلکه با ذهن مطمئن و رفتار هوشمند در فضای مجازی شکل می‌گیرد.

هوشیاری دیجیتال؛ سنگ‌بنای پدافند سایبری ملی

به‌عبارت دیگر، پدافند سایبری نمی‌گوید «حمله شد، واکنش ده»، بلکه تأکید می‌کند «قبل از حمله، آماده شو». سخت‌افزارها و نرم‌افزارها باید در بالاترین سطح ایمنی نگهداری شوند، شبکه‌ها به‌طور مستمر پایش شوند، به‌روزرسانی‌ها به‌موقع انجام گیرد و دسترسی‌ها محدود و کنترل‌شده باشند. با این حال، هیچ‌کدام از این‌ها کافی نیست اگر انسانِ پشت سیستم نداند چگونه عمل کند. از این رو آموزش همگانی، ترویج فرهنگ امنیت دیجیتال در مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات، و تشویق مردم به هوشیاری سایبری از مهم‌ترین ارکان این نوع دفاع است.

بررسی‌های فنی نشان می‌دهد تهدیدات سایبری تنها از بیرون مرزها نمی‌آیند؛ بلکه گاه از درون شبکه‌ها و دستگاه‌های آلوده داخلی آغاز می‌شوند. گزارش‌ها حاکی از آن است که در بسیاری از موارد، دستگاه‌های شخصی کاربران ناخواسته به دروازه نفوذ برای مهاجمان تبدیل می‌شوند. منشأ این تهدیدات نیز متنوع است. به عنوان نمونه، در پاییز ۱۴۰۳، کشورهایی چون روسیه با سهم ۱۵.۶۷ درصد، اندونزی با ۱۰.۴۰ درصد و اوکراین با ۵.۲۹ درصد در صدر مبدأ حملات DDoS به زیرساخت‌های کشور قرار داشتند.

امنیت سایبری، ستون پدافند غیرعامل

اگر قرار باشد در هفته پدافند غیرعامل روزی را به امنیت سایبری اختصاص دهیم، «آگاهانه کلیک کنیم» بهترین عنوان است؛ پیامی ساده اما قدرتمند که یادآور می‌شود امنیت سایبری از رفتار روزمره ما آغاز می‌شود. در جهانی که هر دقیقه هزاران حمله به سمت کشور روانه می‌شود، دفاع ملی نه فقط در دست نهادهای امنیتی، بلکه در دستان تک‌تک ماست. دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و نهادهای آموزشی می‌توانند با برنامه‌های اطلاع‌رسانی عمومی، برگزاری کارگاه‌های کوتاه، تولید موشن‌گرافیک و محتوای دیجیتال، این پیام را به گوش همگان برسانند تا هر کس بداند تصمیم آگاهانه‌اش حتی در کسری از ثانیه می‌تواند جلوی فاجعه‌ای سایبری را بگیرد.

در نهایت باید باور کنیم که امنیت در فضای مجازی پروژه‌ای تخصصی نیست، بلکه ریشه در انتخاب‌های روزانه ما دارد. ما می‌توانیم بی‌دفاع باشیم یا هر کلیک را تبدیل به لحظه‌ای از دفاع کنیم. آن روز که هر شهروند بداند آگاهانه کلیک کند، دیگر نقطه ضعف نیست، بلکه نیرویی برای تقویت پدافند غیرعامل ملی است.پدافند غیرعامل از ذهن ما آغاز می‌شود؛ از هر کلیک هوشمندانه‌ای که امنیت ملی را می‌سازد.